باز باران با ترانه ... 1

                     بررسي و تحليل اشعار كتاب هاي فارسي دوره ابتدايي

                             از منظر اصول و معيارهاي ادبيات كودك و نوجوان

يكي از نگراني هاي و دغدغه هاي والدين ، اينده كودكانشان است كه مبادا اين لبخندهاي شيرين وصادقانه  و بازيهاي صميمانه  و شادي آفرين به غم ، اندوه و انزوا  و گوشه نشيني تبديل شود .

از آنجا كه تربيت كودك پس از خانواده به دوش جامعه است ،اين مسوليت سنگين در مرحله نخست  به دوران حساس دبستان مربوط مي شود ، مهمترين وسيله  و ابزار تعليم وتربيت  اين دوره كتابهاي درسي است ، به خصوص ادبيات كه ارتباطي تنگاتنگ با فكر  و انديشه و احساس كودكان دارد .

امروزه در بيشتر كشورهاي پيشرفته مسئوليت و مديريت هاي مهم  به عهده ي افرادي است  كه داراي مدارج عالي ادبيات كشورشان  هستند ، زيرا زير بناي پيشرفت هر كشوري ، ادبيات و فرهنگ آن است . با توجه به امر فوق آموزش و پرورش مي بايست اين مسئوليت را در دوران دبستان  با ظرافت و لطافت خاص كودكان  و به خصوص با توجه به شرايط  و معيارهاي رشدي ،ادبي و زباني انجام دهد .

از آن جايي كه شعر  از ارزش بالايي برخوردار است و تاثير گذاري آن در كودكان به گونه اي است كه با آن زندگي مي كنند ، نقش شاعر كودك نيز بسيار حساس و مهم است ، زيرا آن چه مي سرايد  و به كودك منتقل مي كند ، در اصل فكر انديشه و شخصيت او را مي سازد .اگر به تاثير شعر و اهميت آن پي ببريم، مي توانيم اذعان كنيم  كه ادبيات زير بناي فرهنگ و تعليم و تربيت است  و شعر كليد آن. در چند سال اخير  در كشور ما نيز قدم هاي موثري در اين راه برداشته شده است  و اهميت زيادي به اين موضوع داده مي شود .در اين راستا براي ما نيز سؤالاتي مطرح شد  تا كتاب هاي درسي را مرور كرده و بر طبق ميزان رشدي و زباني  و ادبي كودك ملاك ها و معيار هايي فراهم كرده ، شعر كتاب هاي پنج پايه را بطور دقيق مطالعه و برسي كنيم و در نهايت اشعار موجود را با ملاك و معيار ها انطباق دهيم و با نظرات معلمان و كودكان  نتيجه نهايي را بر طبق آمار بدست آمده ، ارائه كنيم  و بالاخره با تحليل خلاصه اي از بعضي از شعر هاي نمونه  نظر و پيشنهادي بدست آوريم .

روش تحقيق

در اين تحقيق  از روش توصيفي تحليل محتوا و شيوه ي گردآوري اسنادي و كتابخانه اي به صورت پژوهش در كتابهاي مربوطه  از پنج پايه ي كتاب فارسي درسي دوره دبستان و ديوان شاعراني كه اشعاري درباره كودك داشته اند ، استفاده كرديم .براي تكميل اطلاعات ،جزوات و پايان نامه ها و كتاب هايي كه در ارتباط با كودك يا شعر كودك و نوجوان نوشته شده است ، مطالعه و بررسي و نيز انها را با معيارها  و ملاك هاي شعر كودك مطابقت كرديم . درنهايت حاصل بررسي ها را با پرسش نامه ها ، مصاحبه ها و مشورت هايي با كارشناسان و متخصصان اين رشته داشتيم ،كامل و نتيجه گيري نموديم .

ابزار تحقيق در اين مقاله اشعار كتاب هاي فارسي دوره ابتدايي و اصول و معيارهاي ادبيات كودك و نوجوان است .

يافته ها

سؤال 1 :تا چه ميزان شعر هاي كتاب فارسي دبستان با معيارهاي زباني ادبيات كودك و نوجوان مطابقت دارد؟

طبق تحقيقاتي كه انجام شد ، اشعار كليه كلاس ها ي پنج پايه ي دبستان  با معيارهاي زباني ادبيات كودك به روال زير مقايسه شد :

1.         رسايي داشته باشد

2.        شيوايي داشته باشد

3.       لفظ ها و اصطلاح هاي محلي در آن نباشد

4.       از زبان محاوره استفاده نشود

5.       از سادگي برخوردار باشد

6.       زبان شكسته در آن بكار نرود

7.       روان باشد .

    و نتيجه چنين بود :

از 58 شعر با 406 ملاك زباني ،379 ملاك مطابقت دارد كه برابر است با 34/93 درصد و 27 ملاك مطابقت ندارد كه برابر است با 65/6درصد

سؤال 2 :تا چه ميزان اشعار كتاب هاي فارسي دبستاني با معيارهاي رشدي كودكان انطباق دارد؟

اشعار كليه كتاب هاي پنج پايه دبستان با معيارهاي رشدي كودكان به روال زير مقايسه شد :

1.         شعرها اميدوار كننده باشد

2.        بد بينانه نباشد

3.       انتزاعي نباشد ،يعني در كودكي قابل لمس باشد(تا نزديك به كلاس پنجم ) ، از به كار بردن مجاز  و استعاره دوري كند

4.       لحني عاطفي در بر داشته باشد

5.       خيال انگيز باشد

6.       شور آفرين و تفريحي باشد

7.       هراس آور نباشد                                       

و نتيجه چنين بود :

از 58 شعر با 406  ملاك رشدي ،382 ملاك ، مطابقت دارد كه برابر است 08/94 درصد و 24 ملاك مطابقت ندارد كه برابر است با91/5 درصد

 سؤال3 :تا چه ميزان اشعار كتاب هاي فارسي دبستان با معيار هاي ادبي انطباق دارد ؟

كليه اشعار كتابهاي پنج پايه دبستان  با معيارهاي ادبي به روال زير مقايه شد :

1.         قافي هاي غني داشته باشد

2.        مصراع ها كوتاه، پر جنب و جوش و رقصان و ضربي باشد

3.       رديف هاي آهنگين داشته باشد

4.       استعاره نداشته باشد

5.       صنايع بديع و مجاز  و  استعاره بايد بسيار ملايم  و ساده بكار رود (در شعر كودكان بهتر است استعاره نباشد )

6.       هم آهنگي وزن و محتوا  .

و نتيجه چنين بود :

از 58 شعر با 348 ملاك ادبي ، 320 ملاك مطابقت دارد كه برابر است با 95/91 درصد و28 ملاك مطابقت ندارد كه برابر است با 04/8 درصد

و نتيجه ي كلي اين پژوهش :

از 58 شعر با 1160 معيار و ملاك زباني ، رشدي ، ادبي ، 1081 ملاك و معيار ، مطابقت دارد كه برابر است با 18/93 درصد و 79 ملاك و معيار ، مطابقت ندارد كه برابر است با 81/6 درصد

نتيجه گيري

از مهمترينمراحل يك پزوهش ، مرحله نتيجه گيري نهايي است . اين امر ممكن نمي شود مگر اينكه پژوهشگر جوانب تحقيقات را منصفانه بررسي كند  و با ديدي عادلانه و واقع بينانه نظر خود را اعلام كند . حساسيت اين امر در علوم انساني  كه اين تحقيق هم شامل آن است  بيشتر احساس مي شود . به همين جهت  ما تنها به مقايسه اشعار  با معيارهاي شعر كودكانم اكتفا نكرده و دامنه آن را وسعت بخشيديم  و با مصاحبه ها و نظر سنجي ها و مشورت ها  و تحليل چند نمونه اشعار منتخب (از سوي معلمان محترم) نتيجه را تا حدي كامل كرده  و با ارائه دو پيشنهاد در آخر اين بخش نظر خود را اعلام كرديم .براي تكميل و روشن شدن نتيجه ي پژوهش  ابتدا چند نمونه شعر  را از پايهيك تا پنج  تحليل مي كنيم و در نهايت نتيجه را به صورت جمه بندي و كامل نشان مي دهيم.

                                                      منبع مجله رشد(آموزش ابتدايي) پور چيستا عليزاده كارشناس ارشد آموزش زبان و ادب پارسي

                                                                                   ادامه دارد . . .

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: